Wat was de Dolkstootlegende?
Een ‘dolkstoot’ is een geniepige aanval met een steekwapen. Volgens de aanhangers van de dolkstootlegende was dit de oorzaak van de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog geweest: een verraad van interne vijanden, een aanval vanuit het eigen land. Op deze pagina kun je alles lezen over de dolkstootlegende.
Ontstaan van de dolkstootlegende
Terwijl de Eerste Wereldoorlog in Duitsland begint met opgetogenheid en kameraadschap, zal dit in de daaropvolgende vier jaar sterk veranderen. Op een gegeven moment is het land uitgeput en klaar met de oorlog. In november 1918 breekt daarom de Novemberrevolutie uit: een opstand die draaide over het zinloos door laten gaan van de oorlogvoering. Deze revolutie eindigde met het uitroepen van de republiek. De Duitse keizer Wilhelm II vluchtte hierna weg naar Nederland. De nieuwe regering, bestaande uit sociaaldemocraten, tekende op 11 november 1918 de wapenstilstand wat het einde van de Eerste Wereldoorlog betekende. Hierna volgde het voor Duitsland vernederende Verdrag van Versailles in 1919. Met de Duitse eenheid was het na de oorlog ook gedaan. Het land bleek een explosieve mengelmoes van verschillende groepen te zijn: links-extremen, conservatieve rechts-radicalen, sociaaldemocraten en christelijke groeperingen. Mede hierdoor ontstond de dolkstootlegende, in de wereld geholpen door de Duitse legerleiding. Zo hebben generaal Erich Ludendorff en opperbevelhebber Paul von Hindenburg (de latere rijkspresident) een grote rol gespeeld in de totstandkoming en de verspreiding van de complottheorie. Daarna namen andere partijen en groeperingen de legende over, die zich allen vernederd voelden door het Verdrag van Versailles.
Wat was de dolkstootlegende?
Het idee van de dolkstootlegende was dat Duitsland de oorlog had verloren door verraad van interne vijanden. Dit waren volgens deze theorie vooral de sociaaldemocraten, maar ook de Joden, de links-revolutionaire bewegingen en zelfs de ‘massa’, de burgerbevolking. Het leger had namelijk volgens de aanhangers van de legende gewoon door kunnen vechten in de Eerste Wereldoorlog en had de nederlaag dus helemaal niet hoeven te accepteren. Duitsland had de oorlog niet verloren omdat er buitenlandse, vijandige legers op haar grondgebied stonden en gebieden hadden bezet. Hindenburg, Ludendorff en andere militairen hamerden erop dat het Duitse leger tot aan november 1918 ongeslagen en onverslaanbaar was, maar dat verraad aan het thuisfront de situatie verpest had. De linkse revolutionairen hadden de soldaten zogenaamd een ‘dolk in de rug gezet’. De straatterreur van de arbeiders had ervoor gezorgd dat de keizer aftrad en dat de nieuwe regering de oorlog beëindigde. Duitsland was dus niet militair verslagen, maar had door verraad en lafheid van bepaalde groepen de oorlog opgegeven. Zo kon de schuld van het verlies van de Eerste Wereldoorlog afgewenteld worden op de democraten.
De dolkstootlegende en de Republiek van Weimar
Vooral tijdens het interbellum, de periode tussen de twee wereldoorlogen, werd de dolkstootlegende populair in Duitsland. In de Weimarrepubliek van 1919 tot 1933 hadden de sociaaldemocraten de macht. Het land leed onder het Verdrag van Versailles en de zware herstelbetalingen die waren opgelegd. Er ontstond hierdoor niet alleen een economische crisis, maar ook politiek gezien was het land instabiel. De Duitse bevolking had weinig vertrouwen in de nieuwe politieke leiders, die met een vreedzame politiek weer aanzien probeerden te krijgen in Europa. Deze leiders werden door de dolkstootlegende echter gezien als schuldigen van de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast was er een doorlopende machtsstrijd aan de gang tussen de democraten en de groepen die een einde wilden maken aan de parlementaire democratie. Vooral in deze kringen, bij de rechts-conservatieven, ex-militairen en nationaalsocialisten, werd de dolkstootlegende fanatiek aangehangen. Deze laatste groep, onder leiding van Adolf Hitler, maakte zelfs goed gebruik van de complottheorie. Zo droeg de dolkstootlegende, samen met andere economische, politieke en culturele factoren, bij aan de ondermijning van de Weimarrepubliek en het aan de macht komen van Hitler in 1933.
Video
Wil je toch nog meer zien over de dolkstootlegende en de context waarin dit allemaal plaatsvond? Kijk dan onderstaande video.
