De beurskrach van 1929
Op de Zwarte Donderdag in 1929 vond de beurskrach plaats in New York. De beurs van Wall Street stortte op die dag in, wat een wereldwijde economische crisis tot gevolg had in de jaren '30. In alle Westerse geïndustrialiseerde landen kromp de productie en handel, steeg de werkeloosheid en groeide de armoede onder de bevolking. Vooral Duitsland werd hard getroffen, wat volgens velen als indirect gevolg het aan de macht komen van Adolf Hitler had. Op deze pagina lees je alles over de beurskrach van 1929.
De jaren 1920
De jaren '20 van de vorige eeuw werden in Amerika ook wel de ‘Roaring Twenties’ genoemd. De economie bloeide op en er ontstond een consumptiemaatschappij. Het inkomen per inwoner was hoog, waardoor mensen veel geld uitgaven en leenden, onder het motto 'live now, pay later'. Van dit geleende geld werden vooral aandelen op de beurs gekocht. Als er veel vraag is naar een product, dan stijgt de prijs. Dit geldt natuurlijk ook voor de prijzen van aandelen, ook wel ‘koersen’ genoemd. De aandelen werden hierdoor veel meer waard dan redelijk was. Er was sprake van een speculatieve bubbel. Doordat mensen zoveel vertrouwen hadden, bleven ze aandelen kopen. De prijzen bleven stijgen, waardoor mensen dachten de aandelen in de toekomst voor meer geld te kunnen verkopen. Ze dachten er namelijk meer winst op te kunnen maken. De extreem hoge waarden van de aandelen stonden niet meer in verhouding met de werkelijke waarde. Oftewel: de aandelenkoersen waren niet meer realistisch.
De beurskrach van 1929
In de zomer van 1929 begon duidelijk te worden dat het met de economie helemaal niet meer zo goed ging. Het toppunt was bereikt en de koopkracht van consumenten nam af. Er werd minder gekocht, waardoor bedrijven hun productie moesten verlagen en werknemers moesten ontslaan. Hierdoor daalde de consumptie nog meer, waardoor sommige bedrijven zelfs failliet gingen. Dit alles had tot gevolg dat de koersen op de beurs nu ook voor het eerst begonnen te dalen, omdat mensen minder aandelen kochten.
Op donderdag 24 oktober 1929 ontstond er pas echt paniek. Aandeelhouders hadden geen vertrouwen meer en probeerden massaal de vele aandelen die ze nog hadden te verkopen. Hierdoor zakten de aandelenkoersen totaal in elkaar. Deze dag ging daardoor de geschiedenis in als ‘Zwarte Donderdag’.
De grote depressie
Na Zwarte Donderdag waren de miljoenen verkochte aandelen niks meer waard geworden. Dit betekende dat het geld waarmee ze gekocht waren, verdwenen was. Veel aandelen waren gekocht met geleend geld en deze leningen konden de mensen nu niet zomaar terugbetalen aan de banken. Het spaargeld van de banken was ook weg, omdat ze dat hadden uitgeleend aan mensen die aandelen wilden kopen. Deze financiële problemen zorgden ervoor dat sommige banken failliet gingen. Omdat veel bedrijven geld bij de banken hadden staan, verloren zij ook hun geld. Dit, plus het feit dat mensen veel minder consumeerden, leidde tot nog meer faillissementen. Dit domino-effect resulteerde in een grote economische depressie.
De beurskrach van 1929 was de eerste beurskrach met wereldwijde gevolgen. Dit kwam omdat de economie in de Verenigde Staten zorgde voor 40% van de wereldwijde industriële productie. Doordat Amerika minder grondstoffen inkocht, nam de handel met het buitenland af. De depressie sloeg daardoor al snel over naar Europa. De economie raakte in een vicieuze cirkel: mensen kochten minder, waardoor de productie afnam en er werknemers ontslagen werden. Hierdoor hadden mensen minder inkomen, wat weer leidde tot nog minder aankopen en nog minder productie. Zo had in Nederland op een gegeven moment 15% van de beroepsbevolking geen baan en waren de lonen gedaald met 40-60%. Hierdoor groeide de armoede.
Video
Wil je meer weten over de economische depressie als gevolg van de beurskrach? Check dan dit filmpje:
De maatregelen
De eerste reactie van de Amerikaanse regering paste bij het vooraanstaande liberalisme van de jaren ’20. Het idee was dat de crisis zichzelf wel zou oplossen en dat het beter was om niet in te grijpen. Dit was dan ook de strategie van de toenmalige president Herbert Hoover, die gedurende de depressie vrijwel geen maatregelen nam. Deze passieve strategie bleek niet te helpen en mensen werden steeds meer ontevreden.
De Amerikaanse presidentsverkiezingen van 1933 resulteerden daardoor in een nieuwe president: Franklin D. Roosevelt. Hij besloot over te gaan tot een andere aanpak. Zijn strategie werd de ‘New Deal’ genoemd, waarmee hij met verschillende maatregelen tegen de economische crisis vocht. De New Deal zorgde ervoor dat de Amerikaanse economie zich begon te herstellen.
Uiteindelijk zorgde in Europa de oorlogsindustrie naar aanloop van de Tweede Wereldoorlog ook voor economische bloei. Na 1945 waren vrijwel alle landen hersteld van de grote depressie, maar moesten ze zichzelf nu weer op zien te bouwen na de verwoestingen van de oorlog.
Duitsland, het Dawesplan en de link met WOII
Veel historici zien een belangrijke link tussen de beurskrach en de Tweede Wereldoorlog.
Na de Eerste Wereldoorlog was er namelijk in het Verdrag van Versailles bepaald dat Duitsland grote herstelbetalingen moest doen aan Engeland en Frankrijk. De Verenigde Staten besloten daardoor in 1923 om financiële hulp te gaan bieden aan Duitsland, wat het ‘Dawesplan’ werd genoemd. Dit kwam erop neer dat de Verenigde Staten geld leenden aan Duitsland, zodat zij de herstelbetalingen aan Engeland en Frankrijk konden betalen. Dit zorgde ervoor dat de economie in Duitsland weer wat opbloeide, maar het maakte ze ook erg afhankelijk van Amerika. Dat werd een probleem na de beurskrach, toen Amerika zelf financiële problemen kreeg. Het Dawesplan werd stopgezet en de Amerikaanse banken wilden het geleende geld terughebben. Dit zorgde voor de ineenstorting van de Duitse economie en voor grote werkloosheid en armoede onder de Duitse bevolking. Dit was de voedingsbodem voor Hitler, die economische bloei beloofde. De beurskrach en grote depressie hebben het voor Hitler mogelijk gemaakt om aan de macht te komen. En dat Hitler de macht kreeg leidde uiteindelijk tot de Tweede Wereldoorlog.
