Alles over het principaal-agent probleem

Bij principaal-agentrelaties huurt de principaal een agent in om een taak uit te voeren, maar heeft de agent geen belang om de taak zo uit te voeren zoals de principaal het bedoelt. Er is sprake van tegengestelde belangen en asymmetrische informatie. Op deze pagina kun je alles lezen over het principaal-agent probleem.

Video

Wil je de uitleg van het principaal-agent dilemma liever zien op video? Check dan de volgende korte video.

Tegengestelde belangen en asymmetrische informatie

Stel je voor dat je op kamers woont en huur betaalt. De huisbaas betaalt alle rekeningen en vraagt je om zuinig te doen met de elektriciteit, zodat de rekeningen laag blijven. Er zijn hier twee partijen: je huisbaas en jijzelf. Je huisbaas en jij hebben tegengestelde belangen: het belang van de huisbaas is dat jij zo weinig mogelijk elektriciteit verbruikt om de rekening laag te houden, en jouw belang is om lekker stroom te gebruiken voor je lichten, muziek en koelkast.

Als er sprake is van asymmetrische informatie heeft één partij meer informatie dan de ander. In dit geval weet jij beter hoeveel lampen, laptops en andere apparaten je gebruikt dan je huisbaas. Het is voor de huisbaas lastig om te controleren hoe jij je precies gedraagt in je huis en hoeveel stroom je voor wat gebruikt. In zo’n situatie waarbij één partij meer weet dan de ander, spreek je van asymmetrische informatie.

Wat is het principaal-agent probleem?

Bij een principaal-agentrelatie zijn er twee partijen, de principaal en de agent. De principaal huurt een agent in om een taak uit te voeren. Een werkgever (principaal) huurt zo bijvoorbeeld een werknemer (agent) in. Het probleem wat hier ontstaat is dat het niet in het eigenbelang van de agent is om de taak waarvoor hij/zij wordt ingehuurd zo uit te voeren als dat is bedoeld door de principaal. Voorbeelden hiervan zijn:

Schooldirecteur – docent

Stel je voor: een schooldirecteur vraagt aan een docent om meer tijd te besteden aan het voorbereiden van lessen. De directeur en de docent hebben dan tegengestelde belangen. Het is in het belang van de schooldirecteur dat de docent meer tijd besteedt aan het voorbereiden van lessen, zodat de kwaliteit van de lessen omhoog gaat. Het probleem is dat dit niet in het eigenbelang van de docent is: die heeft er geen baat bij om thuis meer tijd aan zijn/haar werk te besteden. Omdat de directeur moeilijk kan controleren hoeveel tijd de docent thuis besteedt aan het voorbereiden van lessen, is er sprake van asymmetrische informatie: de docent heeft meer informatie dan de directeur.

Overheid – bedrijf

Stel je voor: de overheid huurt een bedrijf in om ergens een nieuwe snelweg te bouwen. De overheid is dan de principaal en het bedrijf de agent. Het is in het belang van de overheid om voor zo weinig mogelijk geld een zo goed mogelijke snelweg aan te leggen. De overheid wil dat het bedrijf werkt met goede materialen en een zo laag mogelijke prijs vraagt voor het werk. Dit is echter niet in het eigenbelang van het bedrijf: het is voor het bedrijf beter om met zo goedkoop mogelijke materialen te werken. Ook is het niet in het belang van het bedrijf om een zo laag mogelijke prijs te vragen voor het werk; het bedrijf wil het liefst zoveel mogelijk geld verdienen. Zo is er sprake van tegengestelde belangen. Ook is er sprake van asymmetrische informatie: het bedrijf weet zelf beter hoe zij werken en hoeveel geld ze kunnen vragen dan de overheid dit weet.

Aandeelhouders – directie

Bij grote bedrijven huren de aandeelhouders, dus de eigenaren, van een bedrijf vaak een directie in om de dagelijkse gang van zaken in het bedrijf te regelen. De aandeelhouders zijn hier de principaal, en de directie de agent. Het is in het belang van de aandeelhouders dat de directie het bedrijf zo goed mogelijk runt: dan wordt er meer winst gemaakt en krijgen de aandeelhouders meer geld. Het probleem is dat dit niet in het belang van de directie hoeft te zijn. Als de directie een vast salaris krijgt, is het niet in het eigenbelang van de directie om heel veel moeite in het bedrijf te steken om zo meer winst te maken. De directie krijgt toch hetzelfde salaris. Ook kan de directie ervoor kiezen om meer te investeren in het bedrijf in de lange termijn, in plaats van winst te maken op de korte termijn. De aandeelhouders krijgen dan op korte termijn minder winst uitgekeerd. Omdat de directie over de dagelijkse gang van zaken in het bedrijf gaat en de aandeelhouders niet, is er sprake van asymmetrische informatie: de directie weet beter wat er in het bedrijf gebeurt dan de aandeelhouders.

Moral hazard in principaal-agentrelaties

Moral hazard, ook wel bekend als moreel wangedrag, komt voor als de agent zich onverantwoord gaat gedragen tegenover de principaal. Dit ontstaat wederom door tegengestelde belangen en asymmetrische informatie.

Als er sprake is van tegengestelde belangen, kan de agent zich onverantwoord gaan gedragen omdat het niet in zijn/haar eigenbelang is om een taak goed uit te voeren. Als het niet in het belang van een docent is om meer tijd te steken in het voorbereiden van lessen, is het verleidelijk om dit dan niet te doen. Op dezelfde manier kan een bedrijf dat snelwegen bouwt ervoor kiezen om te werken met goedkoper materiaal, en kan een directie minder haar best doen om een bedrijf zo goed mogelijk te leiden. Als het niet in het eigenbelang is om een taak zo goed mogelijk uit te voeren, is het verleidelijk om dit dan ook niet te doen.

Ook asymmetrische informatie kan leiden tot moral hazard. Een directeur kan niet controleren hoeveel tijd een docent besteedt aan het voorbereiden van lessen. De overheid weet niet precies hoe een bedrijf snelwegen aanlegt en hoeveel geld het daar echt voor nodig heeft. En aandeelhouders weten vaak niet precies wat er exact in hun bedrijf gebeurt. Het wordt dan makkelijker voor de agent om zich minder verantwoord te gaan gedragen, omdat de principaal niet weet wat er gebeurt.

Moral hazard komt ook veel voor bij verzekeringen. Mensen kunnen zich onverantwoord gaan gedragen als zij weten dat ze verzekerd zijn.

Mogelijke maatregelen tegen het principaal-agent probleem

De problemen in principaal-agentrelaties ontstaan door asymmetrische informatie en tegengestelde belangen. Om deze problemen op te lossen is het belangrijk dat deze twee oorzaken worden aangepakt.

Asymmetrische informatie

Een principaal kan proberen de agent beter te controleren door informatie in te winnen over zijn/haar werkzaamheden. Als de overheid een bedrijf inhuurt om een taak uit te voeren kan de overheid daarbij besluiten om een toezichthouder aan te stellen, die controleert wat het bedrijf doet. Zo wint de overheid informatie in, en kan zij beter controleren hoe het bedrijf een taak uitvoert. Op dezelfde manier kunnen aandeelhouders een toezichthouder inhuren om het werk van een directie te controleren.

Tegengestelde belangen

Als het eigenbelang van de agent hetzelfde wordt als dat van een principaal, is er geen reden meer voor de agent om zijn/haar werk niet goed uit te voeren. Als een directie bijvoorbeeld een bonus krijgt als een bedrijf meer winst maakt, wordt het ook het belang van de directie om het bedrijf zo goed mogelijk te runnen en zo meer winst te maken. De directie zal ook eerder geneigd zijn om te mikken op winst op de korte termijn in plaats van de lange termijn.

Een ander voorbeeld is Airbnb. Airbnb heeft als principaal heel veel huiseigenaren (agenten) die hun huis verhuren via Airbnb. Het is in het belang van Airbnb om huiseigenaren met een zo goed en schoon mogelijk huis te hebben, zodat klanten in de toekomst ook een huis zullen blijven huren via Airbnb. In principe is het niet in het belang van de huiseigenaar om het huis zo goed en schoon mogelijk te maken: zij krijgen een vast bedrag per nacht als zij hun huis verhuren. Daarom heeft Airbnb het review systeem ingevoerd: klanten kunnen een review achterlaten over het huis waarin zij verblijven. Als de huiseigenaren hun huis niet netjes houden, krijgen zij een lagere beoordeling en zullen zij in de toekomst minder klanten krijgen. Op deze manier is het ook in het eigenbelang van de huiseigenaren om hun huis netjes te houden en een zo hoog mogelijke beoordeling te krijgen, en is er minder sprake van tegengestelde belangen tussen Airbnb en de huiseigenaren.