Alles over de evenwichtsprijs en -hoeveelheid
In een markt van volkomen concurrentie wordt de prijs en de verkochte hoeveelheid van een product bepaald door vraag en aanbod. Waar vraag en aanbod elkaar raken ontstaan de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid. Wil je weten hoe dit werkt? Lees dan snel verder.
Wat zijn de evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid?
De evenwichtsprijs is de prijs die ontstaat als vraag en aanbod met elkaar in evenwicht zijn. Vaak wordt dit voorgesteld in een grafiek.
Voorbeeld: in een stad wordt melk verkocht. De marktvorm voor melk in deze stad is die van volkomen concurrentie. Dat betekent dat er veel vragers en aanbieders van melk zijn. Er zijn dus veel mensen die melk kopen en veel verschillende winkels waar ze dat kunnen doen. Melk is in dit geval een homogeen product: dat betekent dat de melk van alle aanbieders voor de consument hetzelfde lijkt. De prijs en verkochte hoeveelheid ontstaan dan door een evenwicht van vraag en aanbod. Een individuele aanbieder zal geen invloed hebben op de prijs. De aanbodlijn (Qa) en vraaglijn (Qv) van melk staan weergegeven in de grafiek hieronder:
De evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid kun je aflezen op het punt waar de lijnen elkaar snijden. De evenwichtsprijs lees je af op de y-as: die is € 0,60. De evenwichtshoeveelheid lees je af op de x-as: die is 20.000 liter melk. Dit betekent dat als vraag en aanbod in evenwicht zijn, er 20.000 liter melk verkocht zal worden voor een prijs van € 0,60 per liter.
Hoe ontstaan de evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid?
Stel je voor dat de prijs in het voorbeeld hierboven niet € 0,60 maar € 0,80 is:
De prijs van melk is hoog: die ligt boven het evenwicht. Het wordt dan voor aanbieders aantrekkelijker om melk aan te bieden. De winst per liter gaat immers omhoog. Ook kunnen er meer aanbieders komen die melk gaan verkopen, omdat zij verwachten veel geld te kunnen verdienen met het verkopen van melk. Doordat aanbieders meer melk zullen willen verkopen en er meer aanbieders bij kunnen komen stijgt de aangeboden hoeveelheid.
Door de hogere prijs zal de gevraagde hoeveelheid dalen. Er zijn consumenten die wel € 0,60 voor een liter melk overhebben maar geen € 0,80. Zij zullen dan in plaats van melk een ander product gaan kopen. Er wordt dus minder melk gevraagd.
In de grafiek kun je zien dat de aangeboden hoeveelheid inderdaad boven de gevraagde hoeveelheid ligt: er wordt 30.000 liter melk aangeboden en maar 10.000 liter gevraagd. Er ontstaat dan een overschot: er wordt 30.000 - 10.000 = 20.000 liter melk meer aangeboden dan gevraagd.
Met dit overschot blijven de aanbieders dus zitten met 20.000 liter melk die zij niet kwijtraken. Zij zullen dan hun prijs gaan verlagen, om toch van hun overschot af te komen. Zodra de prijs omlaag gaat zullen meer consumenten meer melk willen kopen: de gevraagde hoeveelheid stijgt. De aangeboden hoeveelheid zal juist dalen. Als de prijs van melk lager wordt valt er minder winst te halen op de verkoop van melk. Aanbieders zullen dan minder melk willen aanbieden en ook kunnen sommige aanbieders besluiten te stoppen als zij te lang geen winst maken. De prijs zal net zolang dalen tot het evenwicht weer bereikt is en de gevraagde hoeveelheid gelijk is aan de aangeboden hoeveelheid.
Als de prijs van melk lager is dan de evenwichtsprijs kan er een tekort ontstaan:
In bovenstaande grafiek zie je dat bij een prijs van € 0,40 per liter melk de gevraagde hoeveelheid hoger ligt dan de aangeboden hoeveelheid. Bij een lage prijs zal er een hogere gevraagde hoeveelheid melk ontstaan: melk is immers goedkoop. Omdat er bij een lage prijs van melk weinig winst op een liter melk valt te maken, zal de aangeboden hoeveelheid juist laag zijn. Hierdoor ontstaat een tekort. Bij een tekort zullen aanbieders ervoor kiezen om hun prijs te verhogen: er is veel vraag naar melk, en zij zullen hun melk ook kwijtraken als zij er een hogere prijs voor vragen. Zodra de prijs wordt verhoogd zullen sommige consumenten afhaken: zij zullen minder melk gaan kopen of helemaal andere producten gaan kopen. De prijs zal worden verhoogd tot het evenwicht van een prijs van € 0,60 weer bereikt is en het tekort is verdwenen.
Hoewel de prijs in een markt van volkomen concurrentie meestal naar het evenwicht toe beweegt, zal de prijs niet altijd in evenwicht zijn. Het kan zijn dat de prijs soms iets boven of onder het evenwicht komt te liggen, doordat producenten de prijs veranderen. Het idee van marktwerking is dat de prijs uiteindelijk weer naar het evenwicht gaat doordat vraag en aanbod met elkaar in evenwicht komen.
Hoe bereken je de evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid?
De evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid kun je niet alleen uit een grafiek afleiden. Als je de formules van de vraaglijn en de aanbodlijn hebt kun je het evenwicht ook berekenen.
Voorbeeld
Stel je voor dat je voor vraag en aanbod de volgende formules krijgt:
Qa= 180P – 600
Qv= –120P + 1200
Als je de evenwichtsprijs en hoeveelheid wilt berekenen moet je de aanbodlijn (Qa) en vraaglijn (Qv) aan elkaar gelijkstellen: het evenwicht ontstaat waar de twee lijnen elkaar raken. Als je de twee formules aan elkaar gelijkstelt, kun je het punt berekenen waar de prijs en hoeveelheid hetzelfde zijn voor de Qa en de Qv. Dit gebeurt bij het snijpunt.
Qa = Qv
180P – 600 = –120P + 1200
300P – 600 = 1200
300P = 1800
P = 6
De evenwichtsprijs wordt dan 6. Om de evenwichtshoeveelheid te berekenen moet je de evenwichtsprijs invullen in één van beide formules, die van Qa of van Qv. Omdat de lijnen elkaar snijden bij een prijs van 6, zal de aangeboden en gevraagde hoeveelheid bij die prijs gelijk zijn:
Qa = 180P – 600 Qv = –120P + 1200
Qa = 180x6 – 600 Qv = –120x6 + 1200
Qa = 1080 – 600 Qv = –720 + 1200
Qa = 480 Qv = 480
De evenwichtshoeveelheid wordt dan 480.
Video
Wil je stap voor stap zien hoe je de evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid berekent? Kijk dan onderstaande video.
