De huid: opbouw en functies

Je huid is het allergrootste orgaan van je lichaam en heeft bij een volwassen mens een oppervlakte van ongeveer 1,5 – 2 m². De huid is de allereerste fysieke barrière tegen ziekteverwekkers en heeft dus een grote beschermende rol! Hoe krijgt de huid dat voor elkaar? Op deze pagina kun je alles lezen over de huid.

Structuur van de huid

Allereerst moet je je voorstellen dat je huid veel te verduren krijgt. Jij leeft, dus daardoor kom je met veel verschillende situaties in aanraking en daardoor je huid dus ook. Je fietst bijvoorbeeld in de zon of je prikt in je vinger. Met deze situaties moet je huid allemaal om kunnen gaan. Er komen ook dagelijks ziekteverwekkers op je af, die jij niet eens kunt zien, maar je huid is onderdeel van het afweersysteem en schermt je daarom af voor veel van deze micro-organismes. Je huid heeft dus veel te doorstaan en om daar mee om te gaan heeft je huid een aantal 'trucs'. Één van die trucs is het vermogen om zichzelf te kunnen vernieuwen. De huid heeft nog meer functies en trucs om zich te beschermen tegen de buitenwereld en om dat te kunnen begrijpen moet je de structuur van de huid kennen.

De huid bestaat uit drie hoofdlagen:

• Opperhuid
• Lederhuid
• Onderhuids bindweefsel

Eerst een kort overzicht van deze hoofdlagen. De opperhuid blijft zichzelf vernieuwen en beschermt de onderliggende lederhuid en het onderhuids bindweefsel. De lederhuid bestaat uit bindweefsel en bevat ook aftakkingen van bloedvaten, zenuwen, talgklieren, lymfevaten, zweetklieren en haarfollikels. Het onderhuids bindweefsel is de diepste huidlaag en bestaat voornamelijk uit vet en grotere bloedvaten.

Opperhuid

De opperhuid (ook wel epidermis genoemd) is de bovenste hoofdlaag van je huid en bestaat ook weer uit vier of vijf sublagen. Hoeveel lagen precies hangt af van de plek van de huid die je bekijkt: op je handpalmen en onder je voetzolen ligt wel die vijfde sublaag (heldere laag). Dit zijn de namen van de sublagen van de opperhuid (van buitenste laag naar de onderste laag van de opperhuid benoemd):

• Hoornlaag (stratum corneum)
• Heldere laag (stratum lucidum)
• Korrellaag (stratum granulosum)
• Stekelcellige laag (stratum spinosum)
• Basale cellaag (stratum basale)

In dit stuk worden de aspecten van de belangrijkste lagen uitgelegd.

Constante vernieuwing

De basale cellaag is een ontzettend belangrijke laag van de opperhuid, omdat hierin zich de stamcellen bevinden van de huid. Stamcellen zijn cellen die in staat zijn om zichzelf steeds te delen en om zich daarna in een ander celtype te vormen. De stamcellen gaan delen waardoor er steeds nieuwe huidcellen ontstaan: de keratinocyten. Door het constant vermeerderen van deze stamcellen duwen de nieuw gevormde keratinocyten, eerder gevormde keratinocyten omhoog. De keratinocyten schuiven dus steeds verder op naar de oppervlakte! Hierdoor vernieuwt de opperhuid zich constant en ontstaan er verschillende sublagen van de opperhuid.

Verhoorning

Hoe verder een sublaag van de opperhuid van de basale cellaag afligt, hoe moeilijker het is om aan voedingstoffen te komen voor de keratinocyten in deze lagen. Dit komt doordat de aftakkingen van de bloedvaatjes zich in de lederhuid bevinden. De keratinocyten in de opperhuid halen natuurlijk ook hun voedingstoffen uit het bloed, maar ze liggen verder af van de bloedvaatjes. Hoe verder de sublaag afligt van de basale cellaag, hoe meer de keratinocyten afvlakken en uiteindelijk doodgaan door tekort aan voedingstoffen en uitdroging. Die dode keratinocyten zijn de buitenste laag en ook één van de dikste lagen van de huid en heet dan de hoornlaag.

Dit doodgaan van de keratinocyten klinkt misschien negatief, maar dit is juist één van de beste oplossingen van de huid tegen indringers! De 'cel-skeletjes' van al deze dode keratinocyten vormen een lastig doordringbare laag voor ziekteverwekkers. Daarnaast zorgt de hoornlaag ook voor het tegengaan van de uitdroging van de huid. De dode keratinocyten worden ook wel verhoornde cellen genoemd. De opperhuid verhoornt en uiteindelijk schilfert de huid langzaam af. Gemiddeld wordt de volledige opperhuid elke 30 dagen vervangen!  Bij de meeste mensen is het verschilferen van de huid niet zichtbaar, maar sommige mensen hebben bijvoorbeeld roos of bepaalde huidziektes waardoor dit wel zichtbaar is.

Melanocyten

Naast de stamcellen en de keratinocyten bevindt zich nog een ander celtype in de basale cellaag: melanocyten. Melanocyten zijn verantwoordelijk voor het aanmaken van het organische pigment melanine: dit pigment kleurt de huid. Melanocyten gaan meer melanine produceren in reactie op UV-straling (meestal afkomstig van de zon). UV-straling kan namelijk mutaties (veranderingen) aanbrengen in het DNA van een cel en dat zou kunnen leiden tot schade of tot tumorvorming in die cellen. UV-B-straling kan alle cellen in je opperhuid beschadigen en schijnt zelfs een stukje door naar de lederhuid. Dat moet natuurlijk voorkomen worden, daarom maken de melanocyten meer melanine aan. Melanine absorbeert namelijk de zonnestralen en vormt een 'parasol' om de celkern heen van de keratinocyten zodat hun DNA wordt beschermd! Het produceren van melanine is dus het natuurlijke 'schild' van de huid tegen de vernietigende stralen van de zon en probeert dus huidkanker te voorkomen. Als er namelijk te lang, te veel UV-B straling schijnt op de cellen kan dat het DNA van bijvoorbeeld de stamcellen of de melanocyten dusver beschadigen, dat het kan leiden tot oncontroleerbare celdeling.

De hoeveelheid melanine die wordt gemaakt door de melanocyten verschilt sterk tussen mensen. Iemand met een kleine aanmaakhoeveelheid melanine heeft een lichtere huid en is dus slechter beschermd tegen de zon, waardoor er sneller schade kan ontstaan. Hierdoor verbranden mensen met een lichtere huid dus sneller, dan mensen die een hogere concentratie melanine hebben en dus een donkerdere huid hebben. Als je huid verbrand door de zon, zie jij rode pijnlijke plekken op je huid, dit is dus een ontstekingsreactie van je lichaam door de directe DNA-schade in een cel. Om de DNA-schade tegen te gaan wordt geprobeerd het DNA te repareren of wordt de beschadigde cel onschadelijk gemaakt. Iedereen kan verbranden door te veel en te lange UV-blootstelling. Een donkerdere huid is dus iets beter beschermd tegen de UV-straling, maar kan alsnog snel verbranden. Bescherm jezelf dus goed tegen de zon en haar UV-straling en help je huid een handje mee door zonnebrand op te smeren!

Lederhuid

De lederhuid (ook wel dermis genoemd) bestaat voornamelijk uit bindweefsel. Dit bindweefsel zorgt voor de stevigheid van de huid. Deze stevigheid ontstaat door het eiwit collageen. De cellen in de lederhuid maken veel collageen aan om voor de stevigheid en de duurzaamheid van de huid te zorgen. De huid moet méér dan alleen stevig zijn. De lederhuid zorgt juist ook voor de elasticiteit van de huid. Dit komt door het eiwit elastine dat wordt aangemaakt in cellen van de lederhuid. Hierdoor heeft de huid veerkracht en kan je je huid een beetje uit elkaar trekken en komt daarna ook weer terug in zijn oorspronkelijke vorm! Daarnaast bevat de lederhuid veel verschillende structuren: aftakkingen van bloedvaten, zenuwen, talgklieren, lymfevaten, zweetklieren en haarfollikels.

Onderhuids bindweefsel

Het onderhuids bindweefsel (ook wel subdermis genoemd) bestaat ook uit een netwerk van collageen en bevat daarnaast veel vetcellen (adipocyten). De vetcellen slaan vet op zodat dit later kan worden omgezet in energie! Grote huidbloedvaten lopen door het onderhuids bindweefsel heen en takken naar boven af in de lederhuid. Naast de bloedvaten, takken ook veel lymfevaten van het onderhuids bindweefsel af naar de lederhuid. In het onderhuids bindweefsel bevinden zich ook veel haarzakjes waaruit een haartje kan groeien.

Functies van de huid

De huid heeft de volgende functies:

• Bescherming. De huid is de eerste fysieke barrière tegen vele ziekteverwekkers. Op je huid zijn veel goede bacteriën aanwezig die verhinderen dat ziekteverwekkers zich kunnen binden aan de huid. De huid scheidt ook antimicrobiële peptiden uit. Dit zijn stoffen die de ziekteverwekkers proberen onschadelijk te maken. In de opperhuid en de lederhuid bevinden zich ook immuuncellen om direct de ziekteverwekkers te bestrijden, die het lukt om langs de eerste sublagen van de opperhuid te dringen.
• Zintuig tast. In de lederhuid liggen veel tastzenuwen. Je kunt hierdoor verschillende sensaties voelen zoals druk, warmte, kou of pijn.
• Thermoregulatie. De huid is heel belangrijk in het omgaan met temperatuursveranderingen. In de lederhuid bevinden zich zweetklieren en wanneer je het warm krijgt moet je deze warmte kwijtraken. Je raakt deze warmte kwijt door te gaan zweten. Het zweet blijft op je huid liggen, wat ook leidt tot verkoeling. Als je het koud krijgt trekken de spieren in je bloedvaten samen, zodat er minder bloed doorheen stroomt en er minder energie verloren gaat. Daarnaast gaan je haartjes in de huid ook overeind staan en krijg je kippenvel, waardoor je meer warmte kunt vasthouden.
• Stofwisseling. Zonnestralen op je huid zorgen ervoor dat er een chemische reactie plaatsvindt waardoor vitamine D3 wordt gemaakt. Hierna wordt het vitamine D3 getransporteerd naar de lever om daar in zijn actieve vorm te worden omgezet. Daarnaast wordt ook veel vet opgeslagen in het onderhuids bindweefsel om dit later om te kunnen zetten in energie.

Video

Wil je liever uitleg zien over de opbouw van de huid? Kijk dan onderstaande video.