Oceanische circulatie

Iedereen kent ze wel. De mensen met oranje Unoxmutsen die op nieuwjaarsdag de Noordzee instappen voor een verfrissende nieuwjaarsduik. Misschien ben jij wel een van deze mensen. Ondanks dat men vaak rillend van de kou het water uitkomt, is de Noordzee zelfs in de winter relatief warm. Dit heeft te maken met de warme Golfstroom die langs de Europese westkust loopt. Deze Golfstroom is onderdeel van de oceanische circulatie. Maar wat is de oceanische circulatie precies? Daar lees je meer over in dit artikel.

Wat is oceanische circulatie?

Oceanische circulatie is het systeem van het wereldwijd bewegen van zeestromen. Andere termen voor oceanische circulatie zijn thermohaliene circulatie of oceanische transportband (oceanic conveyor belt). Er zijn twee eigenschappen van oceaanwater die de circulatie in stand houden: temperatuur (thermo) en zoutgehalte (halien). Beide factoren bepalen de dichtheid en dus het soortelijk gewicht van water. Verschillen in dichtheid zorgen voor het stijgen en zinken van grote watermassa's. Hierbij geldt:

• Hoe kouder het oceaanwater, hoe hoger de dichtheid. Koud water zal zinken en warm water zal stijgen.
• Hoe zouter het oceaanwater, hoe hoger de dichtheid. Zout water zal zinken en minder zout water zal stijgen.

Wat zijn de oorzaken van oceanische circulatie?

De bewegingsrichting van zeestromen wordt in grote mate bepaald door de wind. Een groot deel van de Golfstroom bijvoorbeeld ligt tussen de 30 en 60 graden N.B. Hier heerst westenwind, wat ervoor zorgt dat deze zeestroom de Atlantische Oceaan oversteekt vanaf Noord-Amerika richting Europa.

Ook diepwaterpompen zorgen dat zeestromen in beweging blijven. Een diepwaterpomp kun je samenvatten als een plek waarbij warm water afkoelt. Net zoals met lucht, zal dit zwaarder worden. Daarbij is deze zeestroom ook nog eens relatief zout, omdat er veel warm water is verdampt. Het water kan overigens zo erg afkoelen dat een deel ervan bevriest. Zout bevriest niet en daardoor wordt het overgebleven water nog zouter. Je hebt dus procentueel meer zout in het overgebleven water.

Door de afkoeling en het grotere zoutgehalte dat in deze afgekoelde zeestroom zit, zal hij naar beneden zakken en een soort van aanzuigende werking hebben. Eenmaal voorbij de diepwaterpomp zal het water weer als koude zeestroom boven water komen en zal hij weer meegenomen worden door de overwegende windstroom die over de oceaan heen blaast. De diepwaterpompen en de wind vormen samen de motor van de oceanische circulatie.

Wat zijn de gevolgen van oceanische circulatie?

Voor de gevolgen van oceanische circulatie gaan we eigenlijk wat dieper in op één van de klimaatfactoren, namelijk ‘gesteldheid van het oppervlak’. 

De oceaan is medebepalend voor het klimaat in sommige gebieden. Een algemene regel bij de zeestromen die je kunt onthouden is:

• Hoe kouder de zeestroom, hoe hoger de luchtdruk, want geen stijging door opwarming, des te minder vocht zit er in de lucht.
• Hoe warmer de zeestroom, hoe lager de luchtdruk, want wel stijging door opwarming, des te meer vocht zit er in de lucht.

Langs de westkust van Zuid-Amerika bij Chili loopt bijvoorbeeld een koude zeestroom langs de kust. Hier is overwegend een hogedrukgebied te vinden en daardoor zal er relatief weinig neerslag vallen. De neerslag op deze plek wordt ook wel bepaald door de overige klimaatfactoren, maar dus ook door de oceanische circulatie.

Tot slot is er wat betreft temperatuur een wisselwerking tussen oceanen en de atmosfeer. Zeestromen koelen af naarmate ze op locaties met een koude atmosfeer komen, maar ze warmen tegelijkertijd de lucht op die plek op of koelen deze af, afhankelijk van of de lucht warmer of kouder is dan het water. Dit is de reden dat ze in Canada oud en nieuw vieren in iglo’s en dat wij in Nederland op 1 januari lekker ons Unoxmutsje uit de kast kunnen halen om de Noordzee als jacuzzi te gebruiken.

Video

Wil je meer weten over oceanische circulatie? Check dan deze uitlegvideo van Aardrijkskunde Kennisclips: